Kamis, 22 November 2018

Infiks Lan Basa Toraya


INFIKS LAN BASA TORAYA

SANGA TO UNGGARAGAI:
Ø  Burinda Tampang Allo
Ø  Lidia Pademme
Ø  Lisda Paembonan
Ø  Rita Sirra’
Ø  Verawati


PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BAHASA DAN SATRA INDONESIA
JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI
FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN
UNIVERSITAS KRISTEN INDONESIA TORAJA




SANGBUKU KADA
            Kadipudian sia kadipangkeran langngan olo mala’bi’na Puang Matua. Belanna passakkena sia pangrondonganna angki ma’din unupui’ marampa’i te lontara’ basa Toraya tu umpakaleso kapaissanan sitetena infiks ilan basa toraya. Kurrean sumanga’ki kisorongan duka lako dosen basa torayaki bapak Daud Rodi.
Ki issan duka sia kitarru kumua buda katangpalambiran sia katangmaupuran ilan unmangkai te lontara’ iate. Iamo to situru’ pena malambu’ sadia kan untarima pangngappa’ sia pa’panundu’ diomai kita massolanasang.  











BAB I
PAMULANNA

A.     Pamulanna
Afiksasi ba’tu ranganan kada iamo tu dadinna kada tu mangka unnappa rangnganan lu jomai oto’na kada (kata dasar). Iatu infiks unnampui rangnganna kada iamotu -al, -ar,-in, -am, -in, -ul, -um, -ur.
B.      Tileko boko’na
1.      Apa tu disanga infiks?
2.      Apa sia rupa-rupanna tu infiks sola pa’pasusinna?
C.     Patunna
Sitetena tu jomai infiks lan basa Toraya bisa diissan sia ditandai tu kada-kada tu dipake lan allo katuanta keallo-allo tu mangka unnappa’ rangnganan lantangngana kada.







BAB II
PA’PAKALESO

A.    Battuananna Infiks
Infiks iamo tu ranganna kada tu dipatama lan tangnga-tangngana kada (tae na dolo sia tae na undinna lan kada). Iatu infiks unnampui rangnganna kada iamotu -al, -ar,-in, -am, -ul, -um, -ur, -an.
B.     Rupa-rupanna infiks sola pa’pasusinna
1.      Infiks -al-
Infiks iate bisa dipasibawa sola   morfem dasar  verba na umpaden nomina.
Pa’pasusinna:
                        -al- + kepak     = kalepak
                        -al- + sanda’    = sandala’
                        -al- + lan          = lalan
2.      Infiks -ar-
Infiks iate bisa dipasibawa sola morfem dasar kata keterangan sola umpaden nomina.
Pa’pasusinna: 
                        -ar- + paya       = paraya
                        -ar- + kua        = karua
                        -ar- + tampak = tarampak
                        -ar- + tanak     = taranak
                        -ar- + bana’     = barana’
3.      Infiks -am-
Infiks iate bisa dipasibawa sola nomina tu umpadadi bangsia nomina
Pa’pasusinna:
                        -am- + pekan   = pamekan
                        -am- + poya     = pamoya
                        -am- + mata     = mamata
4.      Infiks -in-
Infiks iate bisa dipasibawa sola morfem dasar verba anna umpaden nomina.
Pa’pasusinna:
            -in- + kande    = kinande
5.      Infiks -ul-
Infiks iate bisa dipasibawa sola morfem dasar verba  umpadadi nomina.
Pa’pasusinna:
                        -ul- + bisak      = bulisak
                        -ul- + kambi’   = kulambi’
                        -ul- + palungan= palulungan
6.      Infiks -um-
Infiks iate bisa dipasibawa sola morfem dasar  umpadadi kata kerja.
 Pa’pasusinna:
                        -um- + tangi’   = tumangi’
                        -um- + kande   = kumande
                        -um- + sarro    = sumarro
                        -um- + salong  = sumalong
                        -um- + sengo   = sumengo
7.      Infiks -ur-
Infiks iate bisa dipasibawa sola morfem dasar verba anna umpadadi nomina.
Pa’pasusinna:
                        -ur- + binti       = burinti
                        -ur- + basse     = burasse
8.      Infiks -an-
Infiks iate bisa dipasibawa sola morfem dasar kata keterangan sola nomina anna umpadadi nomina.
Pa’pasusinna:
                        -an- + moka’   = manoka’
                        -an- + tampo   = tanampo
                        -an- + bua        = banua
                        -an- + tanan     = tananan
                                   









BAB III
ANGGENNA


A.    Sirampunanna
Infiks iamotu rangnganna kada tu dipatama lan tangnga-tangngana kada (tae na dolo sia undinna lan kada).
Iatu infiks unnampui rangnganna kada iamotu -al, -ar, -am, -in, -ul, -um, -ur.

B.     Pa’pakilala
Buda tangkilambi’na te lontara’ basa Toraya tu umpakaleso kapaissanan sitetena infiks ilan basa Toraya, iamoto kikua mekatabe’ kan.
Nakikua lako mintu’ tobanne manarang makalima’na torangga inaa kumua:
Latontongkan mipatudu lalan lanenne’kan mipotete kalambanan lante iaanna te dennoupa’ anna ditimba burana anta pomala’bi’ massola nasang ta posendei angga mairi’.

Nayatu kamu tu lamorai unggaragai sia laumpelada’i te lontara’ tu sitetena infiks basa toraya, ki kua bisa mi daga-daga lan sura’ ba’tu jona internet ta unnappa’ tujona kapaissanan.